Achizotypowe zaburzenie osobowości, jest jednym z zaburzeń osobowości w klasyfikacji DSM-5 (Diagnostyczny i Statystyczny Manual Zaburzeń Psychicznych). Charakteryzuje się ono szeregiem cech i zachowań przypominających zaburzenia schizofreniczne, ale w łagodniejszym stopniu. Osoby z tym zaburzeniem mogą przejawiać dziwne myślenie, dziwaczne przekonania, ekscentryczne zachowanie społeczne oraz trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji interpersonalnych.

Oto kilka charakterystycznych cech osobowościowych związanych z STPD:

1. Dziwne przekonania lub myślenie magiczne: Osoby z STPD mogą mieć przekonania, które nie mają logicznego uzasadnienia lub mogą wierzyć w zjawiska paranormalne.
2. Dziwaczne lub ekscentryczne zachowanie: Osoby z STPD mogą przejawiać nietypowe lub ekscentryczne zachowanie, które wydaje się dziwaczne dla innych.
3. Trudności w relacjach interpersonalnych: Mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z innymi ludźmi ze względu na swoje dziwaczne lub ekscentryczne zachowanie.
4. Niedostosowanie społeczne: Osoby z STPD mogą odczuwać trudności w dostosowywaniu się do społecznych norm i oczekiwań.
5. Dziwne myślenie i mowa: Mogą wykazywać niezwykłe myślenie, wypowiadając się w sposób, który jest trudny do zrozumienia dla innych.
6. Paranoidalne myślenie: Mogą mieć tendencję do podejrzliwości lub przekonania, że są prześladowane przez innych.
7. Brak bliskich relacji: Osoby z STPD mogą unikać bliskich relacji interpersonalnych i wolą samotność lub kontakty powierzchowne.

Ważne jest zrozumienie, że diagnoza STPD wymaga oceny przez profesjonalistę, takiego jak psycholog lub psychiatra, który może przeprowadzić kompleksową ocenę, uwzględniającą wywiad kliniczny i ewentualne testy diagnostyczne. Terapia poznawczo-behawioralna i terapia interpersonalna mogą być skutecznymi metodami leczenia dla osób z STPD, pomagającymi w radzeniu sobie z trudnościami interpersonalnymi i poprawie funkcjonowania społecznego.

Kryteria diagnostyczne DSM-V

W klasyfikacji DSM-5, zaburzenie schizotypowe (osobowość schizotypowa) znajduje się zarówno w rozdziale dotyczącym Zaburzeń Należących do Spektrum Schizofrenii i Innych Zaburzeń Psychotycznych, jak i w rozdziale dotyczącym Zaburzeń Osobowości. Aby zdiagnozować to zaburzenie, muszą być spełnione ogólne kryteria zaburzeń osobowości oraz oba kryteria tego zaburzenia:

A. Wzorzec zachowań cechujący się deficytem umiejętności społecznych i w kontaktach międzyludzkich, zniekształceniami poznawczymi i w zakresie spostrzegania oraz ekscentrycznymi zachowaniami, rozpoczynający się u młodych dorosłych w różnych warunkach. Obecnych jest przynajmniej pięć objawów z listy:

• Nastawienia ksobne, z wyłączeniem urojeń odnoszących
• Dziwne wierzenia lub myślenie magiczne, które wpływają na zachowanie i są niezgodne z normami danej kultury (np. zabobony, wiara w jasnowidztwo, a w wypadku dzieci i nastolatków dziwaczne fantazje i zainteresowania)
• Niezwykłe doświadczenia zmysłowe, z uwzględnieniem złudzeń fizjologicznych
• Dziwne myślenie i mowa (np. niejasne, szczegółowe, metaforyczne, kunsztowne lub stereotypowe)
• Podejrzliwość i nastawienia paranoidalne
• Niedostosowany lub ograniczony afekt
• Zachowanie lub wygląd, które są dziwaczne, ekscentryczne albo osobliwe
• Brak bliskich przyjaciół lub powierników innych niż krewni pierwszego stopnia
• Nadmierny lęk społeczny, który nie znika wraz z zacieśnianiem znajomości i kojarzy się raczej z objawami paranoidalnymi, niż z negatywnymi sądami na swój temat.

B. Objawy nie występują wyłącznie w przebiegu schizofrenii, epizodu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego lub epizodu depresyjnego z objawami psychotycznymi lub innego zaburzenia psychotycznego, nie są spowodowane innym stanem ogólnomedycznym.

Epidemiologia i czynniki ryzyka STPD

Objawy STPD